Toshkent – O‘zbekistonning poytaxti – Xitoydan Yevropaga o‘tgan Buyuk Ipak yo‘li bo‘ylab joylashgan eng qadimiy shaharlardan biridir. Toshkent haqida shahar posyolkasi sifatida ilk ma’lumotlar miloddan avvalgi II asrda sharq manbalarida paydo bo‘lgan.

Xitoy yilnomalarida u Yuni deb atalgan; fors podshohi Shampur I hujjatlarida Toshkent vohasi Choch deb nomlangan. Ammo ba’zi xitoy manbalarida bu hudud Shi deb tilga olingan, arablar esa uni Shosh deb atashgan. Beruniy va Mahmud Koshg‘ariyning yozishicha, Toshkent nomi ilk bor IX-XII asr turkiy hujjatlarida paydo bo‘lgan. XV asr Rossiyasida esa shahar Toshkura deb tanilgan.

Qadim zamonlardanoq qulay geografik joylashuvi va mo‘tadil iqlimi Toshkentni Buyuk Ipak yo‘li bo‘ylab asosiy manzilgohlardan biriga aylantirgan. Ushbu farazni tasdiqlovchi dalillar sifatida O‘zbekistonlik arxeologlar tomonidan bugungi Toshkent janubida joylashgan Shosh-tepa posyolkasining qoldiqlari topilgan, uni Yuni daryosi suvlari ta’minlagan. Bu yerda mudofaa devorlarining xarobalari va ularning atrofida pishiq g‘ishtdan qurilgan binolarning qoldiqlari topilgan.

Qal’aning tashqi mudofaa devori ostida yerosti yo‘lagi bor edi va u o‘sha davrning harbiy texnologiyalariga muvofiq minorali qismi bilan qurilgan. Eski shaharning bosh maydoni – Chorsu – IX asrda paydo bo‘lgan. Savdo yo‘llari shahar darvozalaridan Chorsuga olib borib, asta-sekin savdo ko‘chalariga aylangan. Bu maydon Toshkentning transport tuguni va bosh savdo maydoni bo‘lgan.

Bu yerda joylashgan Ko‘kaldosh madrasasi XVI asrda qurilgan. Hozirgi kunda Chorsu hududi rekonstruksiya qilingan. Endilikda bu yerda GUM, Markaziy shahar dorixonasi, Chorsu mehmonxonasi va boshqa zamonaviy binolar mavjud. Maydon va savdo rastalari atrofidagi mahallalar ilgari bo‘lgani kabi ularni yashaydigan odamlar, turli hunarmandchilik ustalari nomlari bilan ataladi. Masalan, Shayxontohurdagi Padarkush mahallasi ilgari “Buzchi mahallasi” deb atalgan, bu “to‘quvchilar mahallasi” degan ma’noni anglatadi (hozirda bu C-13 mikrorayoni). Yaqin atrofda boshqa mahallalar ham joylashgan: shimolda - Arka-Kucha, janubda - Dukchi, Zanjirlik, g‘arbda - Pushtibog‘, sharqda - Quduqboshi. Deraz yoki Degroz mahallasini “quyuvchilar mahallasi” deb tarjima qilish mumkin.

Bu yerda 20 ta quyuv ustaxonasi bo‘lgan. Yaqin atrofda, Sebzorda Ahunguzar mahallasi joylashgan bo‘lib, bu “temirchilar mahallasi” degan ma’noni anglatadi va bu yerda ko‘p temirchilik ustaxonalari bo‘lgan. Tokli Jaloq mahallasi esa o‘z nomini bu yerda ko‘plab chorvadorlar yashagani uchun olgan. Toshkent savdogarlar va hunarmandlar shahri bo‘lgani sababli, yirik arxitektura inshootlarining aksariyati karvonsaroylar, masjidlar va maqbaralar bilan namoyon bo‘lgan.

Hozirgi kungacha saqlanib qolgan eng qadimiy binolar savdo yo‘llari bo‘ylab solingan va soliha shayxlar sharafiga qurilgan maqbaralardir. Toshkent tarixining bu yodgorliklari nafaqat sajda va sadaqa joylari, balki cho‘l yo‘llarida uzun safarlarni yengillatgan go‘zal manzaralar bo‘lgan. Toshkentning o‘zida va unga olib boruvchi yo‘llar bo‘ylab shunday 10 ta maqbara saqlanib qolgan.