Ko‘kaldosh madrasasi yonidagi uchta
firuza rangli gumbaz uzoqdan ham ko‘zga tashlanadi va Toshkentning eski shahar
manzarasini belgilaydi.
Bu tepalikda jome masjidi qurilishi
bilan IX asrda arab bosqinchilari tomonidan vayron qilingan Toshkentning
tiklanishi boshlangan.
1432 yilda mashhur so‘fiy va jamoat
arbobi Xoja Ubaydulloh Ahror Toshkentdan Samarqandga ketishdan oldin eski
masjid poydevorida katta jome masjidi barpo etishni buyurgan. Xoja Ahror 1404
yilda Toshkent yaqinidagi Bog‘iston qishlog‘ida tug‘ilgan, diniy bilimlari va
davlat ishlaridagi faoliyati bilan shuhrat qozongan. 1451 yilda qurilgan masjid
gumbazli kub shaklida bo‘lib, namozxonlar uchun katta hovlisi bo‘lgan. U
mintaqadagi uchinchi yirik jome masjidi bo‘lib, undan faqat Samarqanddagi
Bibixonim va Buxorodagi Masjidi Kalon kattaroq edi.
Asrlar davomida yomg‘irlar va
zilzilalar masjidni vayron qilar edi, u bir necha bor rekonstruksiya qilingan.
XVIII asrda Shayxontohur hokimi Yunusxo‘ja davrida asosiy kub ta'mirlangan va
uzun hovli atrofida hujralar joylashgan gumbazsimon galereyalar qayta qurilgan.
Bino 1868 yilgi zilzilada qattiq shikastlangan va 1888 yilda Rossiya imperatori
Aleksandr III tomonidan Buxoro amirining harbiy tovonidan ajratilgan pullarga
qayta tiklangan, shu sababli uni «Podshoh masjidi» deb atay boshlashgan.
Ulkan kub XX asrning oxirigacha
tepalikda ko‘rinib turgan, ammo u sekin-asta vayron bo‘lishda davom etgan. 1997
yilda masjidni qayta tiklash to‘g‘risida qaror qabul qilingan va 2003 yilda u
uchta kumushsimon gumbazli yangilangan ko‘rinishda qayta ochilgan.
2018 yilda gumbazlar firuza rangga
bo‘yalgan. Bugungi kunda eng katta masjid ishlamoqda va namoz o‘qish hamda
sayyohlar uchun ochiq. U hanuzgacha Xoja Ahror Valiy nomi bilan ataladi,
shuningdek «Juma masjidi» yoki «Jome masjidi» deb ham yuritiladi. «Podshoh
masjidi» nomi esa faqat zamondoshlar xotirasida qolgan, chunki sovet davrida
podshohni tilga olish ta'qiqlangan, masjid binosidan esa yotoqxona va jamoat
ehtiyojlari uchun foydalanilgan.
Hozirgi uch gumbaz esa shahar tarixi
va Toshkentdagi bir paytlar yagona bo‘lgan jome masjidining sobiq
ulug‘vorligini eslatadi.

Shayxontohur maqbarasi (Shayx Xovandi at-Tohur) shahar markazida, Alisher Navoiy va Abdulla Qodiriy...

Toshkentdagi “Chorsu” bozori — Markaziy Osiyoning eng qadimiy va mashhur bozorlaridan biri bo‘lib, u...

Toshkentning muqaddas homiylarining shartli ro‘yxati an'anaviy ravishda birinchi islomiy uyg‘onish ...

Toshkent kurantlari O‘zbekiston poytaxtining eng taniqli diqqatga sazovor joylaridan biri, xotira va...