Кўкалдош мадрасаси
ёнидаги учта фируза рангли гумбаз узоқдан ҳам кўзга ташланади ва Тошкентнинг
эски шаҳар манзарасини белгилайди.
Бу тепаликда жоме масжиди қурилиши билан IX асрда араб босқинчилари томонидан
вайрон қилинган Тошкентнинг тикланиши бошланган.
1432
йилда машҳур сўфий ва жамоат арбоби Хожа Убайдуллоҳ Аҳрор Тошкентдан
Самарқандга кетишдан олдин эски масжид пойдеворида катта жоме масжиди барпо
этишни буюрган. Хожа Аҳрор 1404 йилда Тошкент яқинидаги Боғистон қишлоғида
туғилган, диний билимлари ва давлат ишларидаги фаолияти билан шуҳрат қозонган.
1451 йилда қурилган масжид гумбазли куб шаклида бўлиб, намозхонлар учун катта
ҳовлиси бўлган. У минтақадаги учинчи йирик жоме масжиди бўлиб, ундан фақат
Самарқанддаги Бибихоним ва Бухородаги Масжиди Калон каттароқ эди.
Асрлар
давомида ёмғирлар ва зилзилалар масжидни вайрон қилар эди, у бир неча бор
реконструкция қилинган. XVIII асрда Шайхонтоҳур ҳокими Юнусхўжа даврида асосий
куб таъмирланган ва узун ҳовли атрофида ҳужралар жойлашган гумбазсимон
галереялар қайта қурилган. Бино 1868 йилги зилзилада қаттиқ шикастланган ва
1888 йилда Россия императори Александр III томонидан Бухоро амирининг ҳарбий
товонидан ажратилган пулларга қайта тикланган, шу сабабли уни «Подшоҳ масжиди» деб
атай бошлашган.
Улкан
куб XX асрнинг охиригача тепаликда кўриниб турган, аммо у секин-аста вайрон бўлишда
давом этган. 1997 йилда масжидни қайта тиклаш тўғрисида қарор қабул қилинган ва
2003 йилда у учта кумушсимон гумбазли янгиланган кўринишда қайта очилган.
2018
йилда гумбазлар фируза рангга бўялган. Бугунги кунда энг катта масжид ишламоқда
ва намоз ўқиш ҳамда сайёҳлар учун очиқ. У ҳанузгача Хожа Аҳрор Валий номи билан
аталади, шунингдек «Жума масжиди» ёки «Жоме масжиди» деб ҳам юритилади. «Подшоҳ
масжиди» номи эса фақат замондошлар хотирасида қолган, чунки совет даврида
подшоҳни тилга олиш таъқиқланган, масжид биносидан эса ётоқхона ва жамоат
эҳтиёжлари учун фойдаланилган.
Ҳозирги
уч гумбаз эса шаҳар тарихи ва Тошкентдаги бир пайтлар ягона бўлган жоме масжидининг
собиқ улуғворлигини эслатади.

Тошкент телевишкаси, 1985 йилда қурилган бўлиб, Марказий Осиёдаги энг баланд иншоотлардан бири ва Ўз...

“Халқлар дўстлиги” саройи — Тошкентнинг энг муҳим меъморий дурдоналаридан бири бўлиб, ўзида тарихий ...

Тошкент курантлари Ўзбекистон пойтахтининг энг таниқли диққатга сазовор жойларидан бири, хотира ва т...

Тўқсариқ гумбази узоқдан кўриниб турадиган бу масжид илк бор 1953 йилда И.Ф. Бородина томонидан тар...